Οι λεπτομέρειες είναι αυτές που σε σκοτώνουν
Είναι οι λεπτομέρειες που σε πληγώνουν στη πραγματικότητα: μια απλή χειρονομία, ένα σαρκαστικό χαμόγελο, η σκιά από ένα δάκρυ στο μάτι κάποιου που διηγείται την ιστορία του και όλες οι μικρές λεπτομέρειες που βλέπεις και ακούς. Αυτό είναι που σε στοιχειώνει πραγματικά κάθε φορά που κλείνεις τα μάτια σου και αυτό επίσης είναι εκείνο που με κάνει να συνεχίζω να είμαι ακτιβιστής ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Υεμένη.
Δουλεύοντας στην Υεμένη, έχω συνηθίσει να βλέπω ερείπια, αίμα και θλίψη και δουλεύοντας στο πεδίο της παρακολούθησης της παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων συναντήθηκα με το φόβο, το θυμό και την απελπισία. Δουλεύω στην μάλλον μοναδική οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Υεμένη που μπορούσε να έχει ανεξαρτησία παρά την όλη τρέλα και τη πίεση. Παρόλο που το θέμα αυτό – οι δυσκολίες που υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων αντιμετωπίζουν στην Υεμένη – είναι πολύ μεγάλο, σήμερα γράφω για να τιμήσω τις λεπτομέρειες, τις επίπονες λεπτομέρειες, όλα τα ονόματα που γράφω στον υπολογιστή μου, όλους τους τρόπους με τους οποίους το κάθε όνομα έχει βασανιστεί και κακοποιηθεί, ίσως το να γράψω για αυτούς θα με βοηθήσει να αφήσω ένα κομμάτι από το φορτίο τους πάνω στο χαρτί.
Ήταν ένα καλό πρωϊνό, το είδος των πρωϊνών που κάποιος έρχεται και σε χαιρετά με ένα «καλημέρα» και δεν μπορείς παρά να συμφωνήσεις.
Η Σαναά καταφέρνει να διατηρεί αυτά τα όμορφα πρωϊνά παρά τον πολύ άσχημο πόλεμο. Ήμασταν οι πρώτοι που επισκεφτήκαμε μια αγορά που βομβαρδίστηκε από αεροπλάνα της συμμαχίας της οποίας ηγείται η Σαουδική Αραβία. Τη στιγμή που φτάσαμε, ήξερα πως το πρωϊνό θα άλλαζε δραστικά. Οι λεπτομέρειες του χώρου είχαν εξαφανιστεί αλλά μπορούσα ακόμη να συνδέσω τις μαρτυρίες των επιζώντων με κάθε γωνιά της αγοράς. Η αεροπορική επιδρομή πραγματοποιήθηκε το απόγευμα, που είναι η ώρα αιχμής για τις αγορές στην Υεμένη, μας εξήγησε ένας από τους επιζώντες. Δεν ξέχασε να αναφέρει όλες τις λεπτομέρειες, πως ο αδερφός του και η μικρή του κόρη καθόντουσαν σε μια γωνία (έδειξε προς την γωνία της αγοράς) και όλες οι λεπτομέρειες ήταν εκεί. Μπορώ να δω τον πατέρα να κάθετε αμέριμνα στο έδαφος και έχοντας την τρίχρονη κόρη του στην αγκαλιά του. Θα φορούσε την παραδοσιακή υεμένικη «zana», που είναι ένα είδος μακρύ πουκάμισο για άνδρες και τα σανδάλια του και όπως σε κάθε Υεμένιο θα ήταν σκισμένο μπροστά, μια μικρή λεπτομέρεια που ακόμα κάνει εντύπωση.
Θα μπορούσα ακόμη να φανταστώ το μικρό κορίτσι, θα ήταν η αγαπημένη του πατέρα της. Δεν θα την έπαιρνε μαζί του αν δεν ήταν.
Οι άνδρες στην Υεμένη ψάχνουν συνέχεια για την ηρεμία τους και για κάποιο λόγο πίστευα πως η μικρή ήταν η ηρεμία του: παιχνιδιάρα και γεμάτη αγάπη και ζωή. Ο μάρτυρας μετά μου είπε που χτύπησε ο πρώτος πύραυλος, ο δεύτερος, έπειτα ο τρίτος. Παρατήρησα κάτι δουλεύοντας αυτά τα δύο χρόνια πολέμου: οι επιζώντες διακρίνονται σε δυο τύπους. Ο πρώτος τύπος είναι ο πολύ συναισθηματικός και θυμωμένος επιζώντας, μπορείς να δεις στα μάτια τους πόσο εκδικητικοί έχουν γίνει, αλλά πιστεύω πως είναι η φυσιολογική αντίδραση για κάποιον που έχασε τα πάντα χωρίς να ξέρει το γιατί.
Ο άλλος τύπος είναι αυτός που πραγματικά με τρομάζει, όταν τους ακούς δεν βρίσκεις κανένα συναίσθημα.
Τα μάτια τους μοιάζουν νεκρά και σου μιλάνε πολύ συγκεκριμένα. Θυμούνται τα πάντα με ένα πολύ οργανωμένο ειρμό σκέψης αλλά χωρίς κανένα ίχνος συναισθήματος. Ο μάρτυρα μου, μου είπε «κουβαλήσαμε ότι απέμεινε από τα πτώματα σε ένα φορτηγάκι χωρίς να ξέρουμε τι ανήκει σε ποιόν». Δεν κόμπιασε και ούτε σταμάτησε να κοιτάει στα μάτια. Δεν ήταν εκπαιδευμένος ως ιατρικό προσωπικό που κοιτάει σε τέτοιες λεπτομέρειες και τις εξηγεί τόσο σχολαστικά, ούτε θα έπρεπε να είναι ικανός να μου πει αυτές τις πληροφορίες με τέτοια ευκολία, αλλά το έκανε, διατηρώντας εκείνο το νεκρό και κενό βλέμμα του καρφωμένο κατευθείαν μέσα στα μάτια μου. Το σκέφτομαι μετά από κάθε τραγωδία, πιο είναι το χρονικό όριο που αυτός ο άσχημος πόλεμος χρειάζεται να μετατρέψει τους πολύ ζεστούς Υεμένιους ανθρώπους σε αυτό;
Ο οργανισμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα Mwatana στην έκθεσή του (Blind Airstrikes1) αναφέρει την δραστική επίδραση αυτών των αεροπορικών επιδρομών στους πολίτες. Δουλεύοντας με τον Mwatana στην παρακολούθηση αυτών των περιπτώσεων, άλλαξε την οπτική των λεπτομερειών για εμένα. Δεν ήμουν ποτέ άτομο που το απασχολούσαν ιδιαίτερα οι λεπτομέρειες, αλλά μετά που είδα πως όλοι οι πληγωμένοι άνθρωποι έγιναν πολύ λεπτομερείς, ήταν σαν οι λεπτομερείς αναμνήσεις των χαμένων αγαπημένων τους έγινε η πιο πολύτιμη ιδιοκτησία τους. Αυτό με άλλαξε με δυο τρόπους. Εν πρώτοις, άρχισα να λατρεύω κάθε λεπτομέρεια στη ζωή μου με τους αγαπημένους μου: τις απλές συναντήσεις με τη μητέρα και τον πατέρα μου και τις μακρές ανούσιες συζητήσεις γύρω από τα πάντα που τόσο μας αρέσουν.
Οι λεπτομέρειες αυτές έχουν γίνει πολύ σημαντικές: ο τρόπος που ο πατέρας μου ακούει και κουνάει το κεφάλι του ακόμη και αν δεν συμφωνεί, ο τρόπος που η μητέρα μου κουνά το χέρι της όταν μιλάει και αλλάζει τη στάση του σώματός της, σαν να μιλά σε κάποιο από τα συνέδρια της, ή πως γελάει η αδερφή μου κάθε φορά με τα αστεία μου, οι αδερφές και ο αδερφός μου κάθετε στο ίδιο δωμάτιο και αισθάνομαι ασφαλής να πω οτιδήποτε. Κάθε αντίδραση των φίλων μου είναι σημαντική. Κάθε φορά που κλείνω τα μάτια θέλω ο εγκέφαλός μου να τα καταγράψει όλα και να τα κρατήσει για πάντα, γιατί είδα πως στο τέλος αυτά είναι που έχουν σημασία.
Ένας ακόμη τρόπος που αυτό με επηρέασε είναι πως κάθε λεπτομέρεια που μου λένε οι επιζώντες ή φαντάζομαι όταν επισκέπτομαι μια συγκεκριμένη αγορά ή σπίτι που βομβαρδίστηκε ή στην οικογένεια κάποιου φυλακισμένου, είναι ακόμη μαζί μου. Οι λεπτομέρειες με στοιχειώνουν κάθε φορά που κλείνω τα μάτια. Όλες αυτές οι λεπτομέρειες με σταμάτησαν από τις μικρές πολιτικές συζητήσεις που τόσο απολάμβανα. Όταν αρχίζω να μιλάω, το στόμα μου παγώνει γιατί όλες οι λεπτομέρειες αναβλύζουν για να κάνουν αυτές τις πολιτικές παρατηρήσεις να ακούγονται σαν τίποτα. Σαν να μην έχουν νόημα, και όλα όσα έχουν νόημα είναι εκείνες οι λεπτομέρειες που έχουν κολλήσει στο μυαλό μου και οι πολλές περισσότερες λεπτομέρειες που βασανίζουν τους επιζώντες αυτού του πολέμου.
Αναρωτιέμαι στο τέλος, όταν ο πόλεμος σταματήσει, οι λεπτομέρειες θα πάψουν να υπάρχουν; Ξέρω πως δεν θα γίνει ποτέ αυτό, αλλά συνεχίζω να λέω στον εαυτό μου πως ίσως γίνει, και πως θα γίνει κάποιο θαύμα θα ξημερώσει πάνω μας και θα μας κάνει να τα ξεχάσουμε όλα. Είμαστε οι επιζώντες ενός είδους μαζική κακοποίησης που λέγεται πόλεμος, είτε είμαστε υπερασπιστές και παρατηρητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων είτε ως απλοί Υεμένιοι πολίτες κάτω από το χειρότερο είδος εσωτερικού και εξωτερικού πολέμου.
Ρωτάω ακόμη αν από κάποιο θαύμα οι λεπτομέρειες πάψουν να υπάρχουν, οι ουλές στις καρδιές και τις ψυχές μας θα πάψουν να υπάρχουν και αυτές;
Aρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα openDemocracy.
Ο Bonyan Jamal είναι ακτιβιστής με την οργάνωση Mwatana Organization for Human Rights.
Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.
Liberation Popular 