Μίριαμ Μακέμπα η θρυλική «Μάμα Άφρικα», ένα από τα σύμβολα του αγώνα κατά του απαρτχάιντ.

Μίριαμ Μακέμπα, η θρυλική νοτιοαφρικανίδα τραγουδίστρια, γνωστή και ως «Μάμα Άφρικα» (Mama Africa), ένα από τα σύμβολα του αγώνα κατά του απαρτχάιντ.

Η Μίριαμ Μακέμπα (Miriam Makeba) γεννήθηκε στις 4 Μαρτίου 1932 σε μια τενεκεδούπολη στα περίχωρα του Γιοχάνεσμπουργκ. Η καριέρα της άρχισε τη δεκαετία του ’50, όταν συνδύασε την τζαζ με τα παραδοσιακά τραγούδια της Νότιας Αφρικής, σε μια εποχή που η λέξη «world music» ήταν άγνωστη. Στο διεθνές προσκήνιο εμφανίσθηκε το 1959, κατά τη διάρκεια περιοδείας της στις ΗΠΑ με το νοτιοαφρικάνικο συγκρότημα «Manhattan Brothers».
Μπορεί στις ημέρες μας η επιτυχία του Σαλίφ Κεϊτά, του Γιουσού Ν΄ Ντουρ ή του Μορί Καντέ και τόσων άλλων να φαίνεται ως κάτι δεδομένο, όμως για όλους αυτούς τους σημαντικούς καλλιτέχνες ο δρόμος προς την αναγνώριση άνοιξε λόγω των αγώνων καλλιτεχνών όπως η Μίριαμ Μακέμπα. Η «Μάμα Αφρικα», όπως τη γνώριζε ολόκληρη η Αφρική, δεν ήταν βεβαίως μόνο ένα σύμβολο της αφρικανικής μουσικής αλλά και ένα σύμβολο της Μαύρης Ηπείρου στους αγώνες για την ισότητα και όσο την αφορούσε εκείνη, για πτώση ενός εκ των απεχθέστερων απολυταρχικών συστημάτων εξουσίας όπως ήταν το απαρτχάιντ στην πατρίδα της, τη Νότια Αφρική.

Ο Νέλσον Μαντέλα είπε με τον γνωστό τρόπο του σε σχετική δήλωσή του την ημέρα του θανάτου της, την περασμένη Δευτέρα: «Παρά την τεράστια θυσία της και τον πόνο που ένιωσε αφήνοντας πίσω της την αγαπημένη οικογένειά της και την πατρίδα της για την εξορία, συνέχισε να μας κάνει υπερήφανους χρησιμοποιώντας τη διεθνή φήμη της προκειμένου να στρέψει την προσοχή στο απεχθές απαρτχάιντ». Αυτή η δήλωση όμως δίνει τη μία μόνο πλευρά της ζωής της Μακέμπα, αφού και η εξορία αποδείχθηκε ένας δρόμος δύσκολος και μία διαρκής προσπάθεια για αναγνώριση και επιβίωση. Η καλλιτεχνική δραστηριότητα της Μίριαμ Μακέμπα ξεκίνησε πολύ πίσω, στη δεκαετία του 1950, όταν τραγουδούσε ακόμη σε κλαμπ με το συγκρότημα Μanhattan Βrothers ή αργότερα με το δικό της σχήμα, τους Skylarks, ένα ιδίωμα που περιλάμβανε τζαζ και παραδοσιακές μελωδίες της Νότιας Αφρικής.

Τα χρήματα φυσικά που κέρδιζε τότε ήταν ελάχιστα ακόμη και από τα δισκογραφικά δικαιώματά της και δεν έφθαναν ούτε για τα βασικά έξοδά της, αν και γνώριζε αρκετή επιτυχία. Γνώρισε από πολύ μικρή τη σκληρότητα του καθεστώτος της χώρας της, όταν αυτή και το συγκρότημά της είχαν ένα αυτοκινητικό δυστύχημα όπου η αστυνομία έσωσε μόνο τον λευκό επιβάτη του άλλου αυτοκινήτου αφήνοντας τρία από τα μέλη του γκρουπ να πεθάνουν στον δρόμο. Tο ευρύτερο κοινό την έμαθε το 1959, όταν πήρε έναν κεντρικό ρόλο στο μιούζικαλ «Κing Κong», που αναφερόταν στον μαύρο μποξέρ Ιεζεκιήλ «Κινγκ Κονγκ» Ντλαμίνι και όπως είχε πει αργότερα σε συνέντευξή της ήταν η μοναδική φορά που η μητέρα της την είδε επί σκηνής. Στο καστ συμ μετείχε και ο τρίτος σύζυγός της, ο διάσημος αφρικανός τρομπετίστας Χιου Μαζεκίλα. Ο πρώτος ήταν ένας νοτιοαφρικανός αστυνομικός τον οποίο χώρισε εξαιτίας του βίαιου τρόπου με τον οποίο της φερόταν. Αργότερα στη σύντομη διαμονή της στη Βρετανία παντρεύτηκε έναν ακόμη μουσικό, τον Σόνι Πίλεϊ.

Το 1959 έπαιξε και σε ένα δραματοποιημένο ντοκυμαντέρ με θέμα το απαρτχάιντ, το «Come Βack, Αfrica», για το οποίο ταξίδεψε με τον Μαζεκίλα στο Φεστιβάλ της Βενετίας. Από εκεί βρέθηκε στο Λονδίνο προκειμένου να τραγουδήσει στο ραδιοφωνικό σόου του ΒΒC «Ιn Τown Τonight», όπου και γνώρισε τον, αργότερα, φίλο της και συμβουλάτορά της Χάρι Μπελαφόντε. Αυτός ήταν που τη σύστησε στο αμερικανικό κοινό, όπου και πραγματοποίησε εξαιρετικά επιτυχημένες συναυλίες. T ο απαρτχάιντ όμως δεν είχε ξεχάσει την ταινία και όσα είχε ήδη δηλώσει. Ετσι, ακύρωσε το διαβατήριό της απαγορεύοντας και την είσοδο στη χώρα ακόμη και προκειμένου να παραστεί στην κηδεία της μητέρας της. «Ο υπάλληλος πίσω από το γκισέ πήρε το διαβατήριό μου.Δεν μου μίλησε καν. Πήρε μία σφραγίδα και χτύπησε πάνω τη λέξη “άκυρο”. “Το έκαναν” είπα από μέσα μου,“με εξόρισαν”».

Μία εξορία που διήρκεσε 31 χρόνια. Στις ΗΠΑ η αναγνώριση του μουσικού ταλέντου της αλλά και των αγώνων για τη χώρα της έβρισκαν ολοένα μεγαλύτερη απήχηση ώστε ακόμη και ο Τζον Κένεντι να την καλέσει στο περίφημο γενέθλιο πάρτι του όπου η Μέριλιν Μονρό τραγούδησε το γνωστό «Ηappy Βirthday, Μr Ρresident». OΜπελαφόντε τη συμβούλευε να είναι πιο μαζεμένη στις δηλώσεις της και να αποφεύγει τις ακρότητες και μέχρις ενός σημείου ακολούθησε τις συμβουλές του. Ωσπου το 1968 παντρεύτηκε το ηγετικό στέλεχος των Μαύρων Πανθήρων Στόκλι Καρμάικλ. Μεμιάς τα πάντα στην καριέρα της άλλαξαν. Δισκογραφικά συμβόλαια και περιοδείες ακυρώθηκαν και η ίδια βρέθηκε σε ένα περιβάλλον εχθρικό για ακόμη μία φορά. Και πάλι αλλαγή διαμονής, αυτή τη φορά στη Γουινέα, όπου έγιναν με τον Καρμάικλ φίλοι του προεδρικού ζεύγους Τουρέ. Με τον Καρμάικλ χώρισε το 1973, ήδη όμως τα πράγματα είχαν αλλάξει και για άλλη μια φορά περιόδευε στον κόσμο ερμηνεύοντας τις μεγάλες επιτυχίες της «Ρata Ρata» και «Cling Song». Το 1985 και αφού η κόρη της Μπόνγκι πέθανε στη γέννα, αποφάσισε να μείνει στις Βρυξέλλες συνεχίζοντας πάντα να περιοδεύει, και στη Νότια Αφρική επέστρεψετο 1990 έπειτα από πρόσκληση του Μαντέλα.

Στιγμές της ζωής της 1932 * Η Ζενζίλε Μίριαμ Μακέμπα γεννήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής. 1959 * Πρωταγωνιστεί στην τζαζ όπερα «Κινγκ Κονγκ», όπως επίσης και στο φιλμ ενάντια στο απαρτχάιντ «Come Βack, Αfrica» όπου συναντά και τον Χάρι Μπελαφόντε. 1960 * Της απαγορεύεται η είσοδος στη Νότια Αφρική. 1962 * Τραγουδά στο γενέθλιο πάρτι του προέδρου των ΗΠΑ Τζον Κένεντι. 1963 * Καταθέτει εναντίον του καθεστώτος του απαρτχάιντ στα Ηνωμένα Εθνη. 1966 * Γίνεται η πρώτη Αφρικανή που κερδίζει βραβείο Γκράμι. 1968 * Παντρεύεται τον γνωστό Μαύρο Πάνθηρα Στόκλι Καρμάικλ και πηγαίνει να ζήσει στη Γουινέα. 1974 * Τραγουδά στο ζέσταμα του περίφημου αγώνα πυγμαχίας «Rumble in the Jungle» μεταξύ του Μοχάμετ Αλι και του Τζορτζ Φόρμαν. 1985 * Ζει πλέον στις Βρυξέλλες μετά τον θάνατο της κόρης της Μπόνγκι. 1990 * Επιστρέφει στη Νότια Αφρική έπειτα από προσωπική πρόσκληση του Νέλσον Μαντέλα. 2005 * Αρχίζει η αποχαιρετιστήρια περιοδεία της που διαρκεί τρία χρόνια. 2008